by 
Greinargerð vegna annars áfanga fornleifarannsóknanna á hvalveiðistöðinni á
Strákatanga í Hveravík er komin út. Hún er unnin af Ragnari Edvaldssyni
fornleifafræðingi og Magnúsi Rafnssyni sagnfræðingi. Í skýrslunni er farið yfir
rannsóknirnar sem fóru fram á liðnu hausti. Í henni kemur m.a. fram að
hvalveiðistöðin hafi að öllum líkindum verið nýtt af fleiri þjóðum en böskum á 17. öld en heimildir sýna að hvalveiðistöðvarnar voru ekki nýttar af sömu þjóðinni og skiptu jafnvel um eigendur milli ára. Í N-Noregi hafa 17 stöðvar verið skráðar og nokkrar til viðbótar á Svalbarða. Engar hvalveiðistöðvar hafa verið rannsakaðar áður á Íslandi. Frekari rannsóknir fara fram næsta sumar. Greinargerðina er hægt að nálgast með því að smella hér.
rannsakaðar voru minjar sem litlar eða engar heimildir eru til um. Einnig er það
einstakt í íslensku samhengi að fundist hafi minjar um búsetu erlendra
hvalveiðimanna á Íslandi frá 17. öld. Hvergi í rituðum heimildum er minnst á að
erlendir hvalveiðimenn hafi byggt hvalveiðistöð í landi og stundað þar
lýsisbræðslu í nokkra áratugi. Heimildir tala fyrst og fremst um hvalveiðiskip í
kringum landið en helst er minnst á erlenda hvalveiðimenn í landi í tengslum við
skipbrot. Vera þessara erlendu manna í landi á þeim tíma þegar að samskipti og
verslun við útlendinga var að mestu leiti bönnuð vekur upp ýmsar spurningar sem
erfitt er að svara án frekari rannsókna.
að ofninn hafi þróast og síðar hafi menn tekið að nota múrsteina í ofninn þar
sem að ofn byggður úr múrsteinum heldur betur hita en ofnar hlaðnir úr grjóti. Í
Red Bay í Kanada voru ofnarnir byggðir úr grjóti en í Noregi og á Svalbarða hafa
fundist ofnar hlaðnir úr múrsteinum. Þeir ofnar sem rannsakaðir hafa verið voru
hringlaga, strýtulaga og opnir að ofan. Á hliðinni var op þar sem eldsneyti var
sett í ofninn og fyrir framan það grafinn grunnur skurður. Teikningar og málverk
frá 17. öld staðfesta allar þetta útlit ofnanna og sýna einnig að í sumum
tilfellu voru ofnarnir annarar gerðar, þ.e. einföld hringlaga hola grafinn niður
í jörðina.
Rannsóknin er unnin í samstarfi Strandagaldurs og fornleifadeild Náttúrustofu Vestfjarða.
Skoða greinargerð 2005.
Hugmynd um útlit lýsisbræðslunnar á 17. öld.
Teikning: Ragnar Edvardsson
